मृ त्यू हे जी वनाचे कटू सत्य आहे. जो प्राणी या पृथ्वीतलावर आला आहे, त्याला एक दिवस येथून निघून जावे लागेल. तुम्हाला माहिती आहेच की, एखाद्याच्या मृ त्यूनंतर अं त्यसंस्कार करण्यापूर्वी अं त्ययात्रा काढली जाते. अं त्ययात्रेबद्दल अनेक समजुती आहेत. अंत्येष्टी हा हिं दू ध र्मातील सोळा सं स्कारांपैकी सोळावा संस्कार आहे.
माणसाच्या मृ त्यूनंतर केले जाणारे दा हकर्म व श्राद्ध हे संस्कार हिं दू जी वनशैलीत प्रचलित आहेत. शास्त्रात अं त्यसंस्काराचे भरपूर वर्णन दिलेले आहे कारण यामुळे माणसाला परलोकात उत्तम स्थान आणि पुढील जन्मात उत्तम कुटुंबात जन्म आणि आनंद मिळतो. दिवंगताविषयी आ स्था, प्रेम, सद्भावना व्यक्त करण्याचे माध्यम म्हणून दा हकर्म व श्राद्ध या विधींकडे पाहिले पाहिजे असे वाटते.
म्हणूनच मृ त व्यक्तीला शेवटचा निरोप देण्यासाठी तिची अं तिम यात्रा काढली जाते. व्यक्तीच्या घर पासून ते स्म शानभूमीपर्यंत हि यात्रा असते. जर एखाद्याची अं त्ययात्रा दिसली तर आपण 4 शुभ काम केले पाहिजेत. मृ त्यूनंतर, नातेवाईक आणि नातेवाईक मृ तांना अंतिम निरोप देण्यासाठी स्म शानभूमीत जातात, त्याला अं त्ययात्रा म्हणतात. तुम्हाला माहीत आहे का की अं त्ययात्रा आणि अर्थी या चार गोष्टी केल्यास तुमची इच्छा पूर्ण होऊ शकते.
पण याआधी आपण या काही गोष्टी जाणून घ्या तसेच व्यक्तीच्या आ त्म्याला शांती मिळेल. अं त्ययात्रेमध्ये कर्त्याने पुढे रहावे. त्याने गोवर्या घालून त्यावर निखारे किंवा कापूर यांच्या साहाय्याने अ ग्नी पेटवलेले मडके उजव्या हातात घ्यावे. कर्त्याने डाव्या खांद्यावर पाण्याने भरलेले मडके घ्यावे. शा रीरिक क्षमते अभावी कर्त्याला पाण्याचे मडके घेणे त्रा सदायक होत असल्यास ते अन्य व्यक्तीकडे द्यावे.
कुटुंबियांनी, नाहीतर नातेवाइकांनी, ते ही उपस्थित नसल्यास शेजार्यांनी तिरडी उचलावी आणि कर्त्याच्या मागून जावे. तिरडीला चौघांनी खांदा द्यावा. कर्ता आणि तिरडी यांच्यामध्ये कोणीही असू नये. सर्वांनी तिरडीच्या मागून जावे. अं त्ययात्रेमध्ये मृ तदेहाचे डोके पुढील दिशेस करावे. पती मृ त झाल्यास पत्नीने मंगळ सूत्रातील मुहूर्तमणी, तसेच सोन्याच्या तारेत गुंफलेले काळे मणी वेगळे करून ते पतीच्या मृ तदेहासमवेत चि तेत ठेवण्यासाठी द्यावेत.
मंगळसूत्रातील अन्य सुवर्ण अन् सौभाग्यालंकार काढून सुरक्षित ठेवावेत. मृ तदेह अधिक काळ ठेवू नये. काही कारणास्तव तो ठेवावा लागल्यास त्याच्या भोवती दत्ताच्या नामजपपट्ट्यांचे मंडल करावे. तसेच घरात दत्ताचा नामजप किंवा संतांनी गायलेली भजने चालू ठेवावीत. ‘श्री गुरुदेव दत्त ।’ हा नामजप उपस्थितांनीही सातत्याने करावा. मृ तदेहाचे द हन शक्यतो दिवसा करावे.
१. अनोळखी व्यक्तीच्या अंत्ययात्रेत आपण सहभागी होऊ शकत नाही, म्हणून जेव्हा आपण अं त्ययात्रा पाहतो तेव्हा आपण थांबून अं त्ययात्रा आधी निघू दिली पाहिजे आणि जेव्हा जेव्हा मृ तदेह दिसला तेव्हा दोन्ही हात जोडून नमस्कार करावा. आपले मस्तक आणि मुखाने शिव-शिवांचा जप करा.
२. एखाद्या व्यक्तीच्या शेवटच्या प्रवासात सहभागी होऊन, मृ तदेहाला खांदा दिला तर त्याचे पुण्य प्राप्त होते. या पुण्यच्या प्रभावाने जुनी पापे नष्ट होतात. या श्रद्धेमुळे बहुतांश लोक अंत्ययात्रेत सहभागी होऊन मृ तदेहाला खांदा देतात. या संदर्भात शास्त्रात म्हटले आहे की, जगाचा निरोप घेणारा मृ त आ त्मा ज्या व्यक्तीला नमस्कार केला जातो त्याच्या श रीराशी आणि मनाशी सं बंधित सर्व दुःख दूर करतो.
३. कोणाची यात्रा दिसली की राम नामाचा जप करावा. श्री रामचरित मानसानुसार, राम नामाचा जप केल्याने भगवान शिव खूप प्रसन्न होतात. शिवपुराणात सांगितले आहे की मृ त्यूनंतर आत्मा परमा त्म्यामध्ये म्हणजेच शिवामध्ये विलीन होतो, म्हणूनच अं त्ययात्रा दिसली तर राम नामाचा जप करावा त्यामुळे शिवाचा आशीर्वाद मिळतो.
आणि आयुष्य लांबते. मनु स्मृतीत म्हटले आहे की, यमाच्या दारात अं त्ययात्रा काढताना वाटेत गाव आलेच पाहिजे, हे ध्यानात ठेवा. अं त्ययात्रेला जाताना ऐहिक गोष्टींबद्दल बोलण्यापेक्षा भगवंताचे नामस्मरण करावे. मृ त आ त्म्यासाठी प्रार्थना. ज्योतिषांच्या मते, अं त्ययात्रा पाहणे हे सुखी आणि समृद्ध भविष्य दर्शवते.
४.प्रेतयात्रा पाहिली की गप्प बसावे. आपण कार किंवा बाईकवर असलो तर अशा वेळी हॉर्नही वाजू नये. हे काम मृ त व्यक्तीबद्दल आदर आणि आदराची भावना व्यक्त करते. अं त्ययात्रा पाहून अपूर्ण काम पूर्ण होण्याची, दु:खाचा ना श आणि आनंदी जी वनाची सुरुवात होण्याची शक्यता असते, असा विश्वास आहे. अर्थाला खांदा दिल्याने यज्ञासारखा पुण्य लाभ होतो.
ब्राह्मणाच्या खांद्याला खांदा लावून माणूस जितकी पावले चालतो, तितकाच त्याला त्यागाचा लाभ मिळतो. साधारण पाण्यात डुंबल्याने शुद्ध होते. अं त्ययात्रा दिसली तर त्यावर फुले किंवा हार अर्पण करा. असे केल्याने तुम्ही मृ त व्यक्तीबद्दल तुमचा आदर आणि आदर दाखवाल. यामुळे देव प्रसन्न होईल. सुवासिनी महिलेची अं त्ययात्रा दिसली तर सिंदूर दान करा. असे केल्याने तुमचे घरगुती जी वन सुखी होईल. अंत्ययात्रेत हरीचे नाम स्मरण केल्याने मोक्ष प्राप्त होतो. तसेच व्यक्तीच्या आ त्म्याला शांती मिळेल.
